Dinsdag publiceerde het Vlaams Instituut Gezond Leven met veel tromgeroffel het nieuwe model voor gezonde voeding: de voedingsdriehoek.
Op alle (social) media volgden die dag meteen een heleboel kritieken, de ene al wat enthousiaster dan de andere. Het was bijna onmogelijk om alle berichtgevingen over het nieuwe model te volgen.
Ik probeerde zo goed mogelijk het model zélf uit te pluizen en de meningen te bestuderen die overal verkondigd werden. Het resultaat werd deze blogpost. Kort en bondig is hij niet, maar hopelijk wel boeiend. Veel leesplezier!
Waarom een nieuwe voedingsdriehoek?
De resultaten van de nationale voedselconsumptiepeiling bevestigen dat het niet zo schitterend gesteld is met het gewicht en de gezondheid van de Belgische burger. Bovendien merkte men dat de consument het steeds moeilijker vindt om te weten wat nu eigenlijk nog waar is over voeding.
Daarom was het tijd om alle informatie nog eens goed bij elkaar te brengen en een nieuw model te ontwikkelen om duidelijk te maken wat men nu eigenlijk best allemaal (niet) zou eten om gezond te blijven. Of te worden.
Waarin verschilt deze driehoek met de vorige?
Een van de grote verschillen met de actieve voedingsdriehoek, is het feit dat de deze vorige driehoek bedoeld was als ondersteuning voor gezondheidsprofessionals. Dit model niet. De driehoek is vooral bedoeld om de eindconsument (jij dus) correcte en objectieve informatie te kunnen geven over een gezond eetpatroon.
Correct, want gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek enerzijds, en objectief, want er werd geen rekening gehouden met de belangen van de industrie. Dit laatste was een veelgehoorde kritiek op het vorige model, waarin bijvoorbeeld melk een behoorlijk verheven status had, al dan niet gesponsord door de Belgische zuivelsector. Over het bestaan van dit soort banden bestaat nu geen twijfel. Er werd maar één belang vooropgesteld en dat is jouw gezondheid. (Dit was overigens wel duidelijk te merken aan de manier waarop de vleesindustrie na de lancering meteen in de verdediging schoot .)
Hij staat op zijn kop, omdat de gezondste voedingsmiddelen, waar we méér van mogen/moeten eten, nu bovenaan te vinden zijn. Als eerste staat daar nu water. Voorheen kwam je bovenaan eerst de dingen tegen (“de restgroep”), die je beter niet te vaak at. Die ongezonde producten staan nu in een rode bol naast de driehoek. Zo probeert men duidelijk te maken dat je lichaam die dingen echt niet nodig heeft. Wil je ze eten is dat natuurlijk je eigen keuze, maar besef gewoon dat ze niet gezond zijn en beschouw ze daarom als een uitzondering, een traktatie.
Ten slotte werd het aspect beweging volledig losgetrokken van voeding. Er werd een volledig aparte driehoek aan gewijd. Het gebrek aan beweging en vooral het sedentair gedrag (te veel en te lang stilzitten) worden duidelijk aanzien als oorzaken van overgewicht en gezondheidsproblemen zoals diabetes, hart- en vaatziekten, … Daarom probeert men het belang hiervan duidelijk over te brengen in een aparte bewegingsdriehoek. Deze zal ik bespreken in een latere blogpost.
De uitgangspunten en wat dit concreet betekent
Er liggen drie uitgangspunten aan de basis van de indeling van de driehoek.
Eet meer plantaardige voeding en minder dierlijke producten
Nee, dat betekent niet dat we met zijn allen vegetariër of zelfs veganist moeten worden. Het betekent wel dat we ons bewust moeten zijn van het feit dat we met zijn allen te veel vlees en andere dierlijke producten eten. De grote hoeveelheid is op zich al niet zo ideaal voor de gezondheid, maar het impliceert vooral dat de meeste mensen daardoor minder plaats reserveren voor producten die uitermate gezond voor ons zijn, zoals groenten, fruit, volle granen en aardappelen, peulvruchten, plantaardige olie, noten, zaden en pitten. Dit zijn dus de producten die allemaal in de donkergroene zone van de driehoek staan.
Dat betekent dus echt niet dat we dierlijke producten volledig moeten gaan schrappen. Een heel aantal van deze producten hebben (in hun pure vorm) echt nog wel nuttige voedingsstoffen, vooral eiwitten, en bepaalde vitamines en mineralen. We hebben er gewoon minder van nodig. Daarom zijn ze weergegeven in een lichtgroene en een oranje zone.
Het gaat om vis, melkproducten, kaas, eieren, gevogelte, vetten en rood vlees. Eet ervan, maar gewoon niet te veel, en kies voor de pure producten. Wat dat betekent staat in de volgende paragraaf.
Kies vooral voor onbewerkte (= pure) producten en zo weinig mogelijk sterk bewerkte producten
Ik haalde de sterk bewerkte producten daarnet al aan. Het zijn de dingen in de rode bol nààst de driehoek. Het zijn de kant- en klare producten en maaltijden die in fabrieken geproduceerd worden. Ze maken ons het leven gemakkelijker. Ze zijn (toegegeven) lekker. Maar… dit soort producten bevatten veel zout, ongezonde vetten, te veel suiker en geraffineerde koolhydraten, alcohol … En ze bevatten vooral weinig vitamines, mineralen en vezels. Lees meer over deze groep op de site van het instituut gezond leven.
Vermijd overconsumptie en voedselverspilling
Dat van die overconsumptie lijkt me duidelijk. Eet je te véél, ga je zwaarder worden. En dat is ongezond. We moeten daar niet onnozel over doen. Er zijn ook andere dingen die overgewicht in de hand werken (denk maar aan hormonale problemen of te weinig beweging), maar andersom is het al lang duidelijk.
Ook aan jouw nageslacht werd gedacht, want er werd in dit model een aanzienlijke nadruk gelegd op duurzaamheid. Geen voedsel verspillen is ook een logisch advies, maar het minder eten van dierlijke producten kadert ook in het aspect duurzaamheid. Als we met zijn allen vlees en vis blijven eten zoals we dat nu doen, komen toekomstige generaties in de problemen. Ook daar moeten we niet onnozel over gaan doen. Nogmaals: streng vegetarisch of veganistisch gaan eten is een optie en een vrije keuze, maar geen absolute must voor iedereen. Meer informatie over het aspect duurzaamheid vind je hier.
En wat vind ik nu eigenlijk van deze driehoek?
Pheeeew, dat was al een hele (volkoren, hihi) boterham. Proficiat dat je tot hier bent geraakt.
Ik wil toch nog even meegeven wat ik nu zelf, als diëtiste, vind van deze nieuwe driehoek (en de reacties erop) en hoe ik dit alles integreer in mijn eigen praktijk.
In grote lijnen ben ik blij met het nieuwe model.
Dat de driehoek bedoeld is om de eindconsument correct te informeren is positief. Grotendeels krijgt hij hiermee de verantwoordelijkheid over zijn gezondheid in eigen handen. De indeling komt ook overeen met wat ik zelf probeer toe te passen in mijn adviezen. Dat groenten en fruit zo’n grote rol spelen en nog boven de graanproducten en aardappelen gezet worden, vind ik ook heel positief.
Wat ik wel een beetje onhandig vind, is dat er amper gesproken wordt over hoeveelheden. De hele tijd gaat over “meer” en “minder”, maar is het voor jou, als consument, duidelijk wat dit nu eigenlijk juist betekent? Nee, dat denk ik niet. Als dit model bedoeld is om de consument zélf alle tools in handen te geven om de juiste keuzes te kunnen maken, had het toch handig geweest als hier ook hoeveelheden hadden bijgestaan. Eind 2017 zullen er ook aanbevelingen geformuleerd worden rond de hoeveelheden, maar eigenlijk vind ik dit wat laat.
De consument bewust maken van de impact van zijn voedingsconsumptie is trouwens maar het topje van de ijsberg. Gezonde voeding blijft duurder dan ongezonde voeding. Met een diepvriespizza is je honger ook gestild. Er zit nul komma nul voedingswaarde in, maar hey, je hebt gegeten voor een euro of twee. Kant-en-klare producten en take-away zijn ook sneller klaar dan een zelfbereide, gezonde maaltijd. En wie buitenshuis gezond probeert te eten, heeft al helemaal weinig mogelijkheden. Gezonde opties zijn schaars en vooral ook weer duur.
Veel mensen weten ook gewoon niet goed HOE ze dit allemaal moeten aanpakken. Het verschil tussen theorie en praktijk, weet je wel? De site van het instituut gezond leven geeft een boel handige tips, maar eigenlijk zou dit gewoon verplicht mee opgenomen moeten worden in de educatie op school. Leer kinderen goede gewoontes en een juiste aanpak, van in het begin. Dan zal gezond leven voor de volgende generaties gewoon een evidentie zijn. Ik voorzie in mijn praktijk in ieder geval voldoende tijd aan het luik HOE, voor wie deze info niet heeft meegekregen en wel wat inspiratie kan gebruiken.
Wat de verantwoordelijkheid over de eigen gezondheid betreft, ben ik toch wel geschrokken van sommige reacties van consumenten op nieuwssites en dergelijke. Men zegt wel eens “ignorance is a bliss” en dat merkte ik wel toen ik reacties las als “Wat gaan ze ons nog allemaal afpakken?” en “zeg, we moeten toch van iets doodgaan hé?”. We kunnen toch niet ontkennen dat er dingen moeten veranderen? Er spatte een boel onverschilligheid van mijn scherm en daar werd ik een beetje verdrietig van. Mensen bewust maken van het WAAROM is daarom één van de pijlers waar ik veel aandacht aan besteed in mijn praktijk. Als jij zélf te weinig belang hecht aan gezondheid en alles wat daarmee verbonden is (je fit en energiek voelen, jezelf goed in je vel voelen, kunnen doen wat je wil zonder beperkingen, …), zal het moeilijk worden om eender welk gezond eetpatroon te kunnen volhouden.
Een pleidooi voor een haalbare, pragmatische aanpak
Een boel van de dingen die we best niet of niet te veel eten, zitten trouwens wel ingeburgerd in onze cultuur. Hallo?! Belgische frietjes! Belgische chocolade! Belgische bieren! Nee, ik ga dat echt niet afpakken. Ik zal altijd het advies geven om er af en toe van te eten en er dan vooral ontzettend hard van te genieten, maar om er wel slim mee om te gaan. Je wordt echt niet dik en ongezond van frieten, chocolade of bier. Je wordt dik en ongezond van te véél en te vaak frieten én chocolade én bier, én …
Laat je dus niet afschrikken door het model en alles wat plots verboden lijkt. Adem even diep in en uit en bekijk het vanop een afstandje. Kijk eens naar je huidige eetpatroon, kijk naar de aanbevelingen in het model en kijk naar wat je wil bereiken. Kluts alles samen tot een haalbaar geheel, waar je zelf gelukkiger en gezonder van wordt.
De eindconclusie: hou vooral die big picture voor ogen en dan komt alles goed.
Bedankt dat je dit hele artikel hebt gelezen en ga nu even wandelen, want je zit al veel te lang stil 😉
