Tandwieltjes voor verandering
Als jij wil stoppen met emo-eten, heb je het moment waarop het misloopt waarschijnlijk al “kapot geanalyseerd”. Telkens opnieuw neem je je voor om het volgende keer anders te doen… om dan vast te stellen dat het niet lukt…
In deze 7-delige blogreeks wil ik je vertellen waarom het interessanter is om uit te zoomen en het grotere geheel te bekijken. Als je al jouw gedrag zou bekijken als één grote machine, is emo-eten een groot tandwiel dat je met veel moeite in beweging krijgt. Maar kijk ook eens naar de tandwieltjes waarmee je eetgedrag gelinkt is. Misschien krijg je die makkelijker in beweging, waardoor je ook het eetgedrag beïnvloedt.
Tandwiel 5: emotionele vaardigheden
In een artikelreeks over emo-eten kan een artikel over emoties natuurlijk niet onbtreken. Eén van de oorzaken van emo-eten, is het ontbreken van de vaardigheden om op een constructieve manier te kunnen omgaan met moeilijke emoties die, jammer genoeg, bij het leven horen. We worden natuurlijk niet geboren met een handleiding en leerden meestal omgaan met emoties, zoals ons gezin van oorsprong dat deed. En dat blijkt niet altijd de meest handige manier…
Wat emoties voor ons betekenen
Ik zie het bijna dagelijks in de praktijk: wanneer cliënten emotioneel worden, verontschuldigen ze zich. Of zeggen ze dingen als “ik had me nog zó voorgenomen om niet te wenen”.
Dit heeft verschillende redenen. Deels komt dat door de emotie zelf: niemand is natuurlijk graag verdrietig, dus ergens is het logisch dat we het niet aangenaam vinden als het gevoel opkomt en het liefst van al zouden willen dat het verdwijnt.
Maar dat is niet de enige reden. Het vermijden van emoties heeft meestal vooral te maken met wat ons hoofd te zeggen heeft over die emoties en hun bestaansrecht, de betekenis die we eraan geven.
Want wat is een emotie eigenlijk? Het bestaat uit het lichamelijke gevoel (de fysieke gewaarwording) en uit de woorden die we eraan geven (ik voel een krop in mijn keel = ik ervaar dit als verdriet). Het roept daarnaast ook allerlei extra dingen op. Afhankelijk van wat je leerde, kan huilen bij jou dingen oproepen zoals: niet gezien willen worden door je omgeving als iemand “zwak“, angst om niet professioneel over te komen, vrezen dat je in een depressie zal terechtkomen, omdat je een ouder had die depressief was, …
Als verdriet en het tonen ervan bij jou dit soort associaties oproept, is het begrijpelijk dat je dit uit de weg probeert te gaan.
Hoe leerde jij omgaan met emoties?
Emoties waren onbestaande
Veel cliënten vertellen verhalen over ouders die nooit vroegen hoe het met hen ging. Vaak waren de ouders ook erg gesloten. Ze zagen bijvoorbeeld dat hun moeder leed onder de harde aanpak van de vader, maar altijd heel erg haar best deed dit niet te laten merken.
Deze cliënten vinden het de dag van vandaag erg moeilijk om emoties te benoemen en antwoorden dan vaak met “ik weet het niet“, als ik vraag hoe ze zich ergens bij voelen. Dit noemen we ook wel “alexithymie” of gevoelsblindheid. Het is niet zo dat ze de gevoelens niet voelen. Ze ervaren ze wel, maar kunnen ze niet plaatsen. Het onbestemde gevoel dat ze ervaren, kan moeilijk te dragen zijn, waardoor ze bijvoorbeeld naar eten grijpen.
Emoties werden afgestraft
Ik hoor ook vaak dat cliënten thuis te horen kregen dat ze niet “flauw” moesten doen of “flink” moesten zijn. Sommigen (vaak mannen) werden uitgescholden of zelfs fysiek aangepakt als ze verdriet toonden.
Niet enkel verdriet kan afgestraft worden: ook boosheid kreeg in veel gezinnen geen enkele plaats. Vaak konden de ouders wel boos zijn, maar een kind moest braaf zijn en luisteren. Zelfs een positieve emotie, zoals trots, kon misschien niet warm onthaald worden, omdat in het gezin de boodschap heerste “doe maar normaal, da’s al erg genoeg”.
Emoties waren té zwaar om te dragen
Soms is het niet noodzakelijk zo dat het gezin je impliciet of expliciet geleerd heeft hoe jij met emoties moest omgaan. Als je één of meerdere traumatische gebeurtenissen meegemaakt hebt, kan het ook zijn dat je er onbewust bent voor gaan kiezen om je te gaan afsluiten van je emoties, als zelfbeschermingsmechanisme.
Waarom het niet zo handig is om emoties te onderdrukken
Het probleem is dat emoties onderdrukken eerst en vooral niet zo goed werkt. Een emotie wil maar één ding: gevoeld worden. Het wil je iets vertellen over iets dat belangrijk is voor jou!
Beeld je in dat zo’n emotie een bal is, die je in het zwembad onder water probeert te houden met je handen. Je kan dat waarschijnlijk wel een tijdje volhouden, maar het is behoorlijk vermoeiend. En wat gebeurt er als je iets anders wil doen met je handen?
Daarnaast voegt het vechten tegen emoties een nieuwe laag ongemak toe. Je verzetten tegen pijn, creëert nog meer pijn, vooral wanneer de manier waarop je dit doet vrij directe nadelen heeft, zoals in het geval van emo-eten.
Pijn wordt lijden.
Hoe kan je op een andere manier omgaan met je emoties?
Are you willing?
De eerste stap is bereidheid. Ben bereid onder ogen te zien dat jouw strategie nadelen heeft? Is de kostprijs van deze strategie groot genoeg om hem los te laten? Let wel: bereidheid is een proces en geen resultaat. Soms ga je het idee hebben dat het wel lukt en soms ga je merken dat je toch weer helemaal op slot bent gegaan. Dat is ok, sla jezelf niet voor de kop. Je hebt jarenlang kunnen oefenen om jouw vermijdingsstrategie onder de knie te krijgen, logisch dat deze nieuwe manier niet vanzelf gaat.
De Herberg
Ons mens-zijn is een soort herberg
Elke ochtend opnieuw weer bezoek
En vreugde, een tristesse, een benauwdheid,
een flits van inzicht
Ze komen als een onverwachte gast
Verwelkom ze,
Ontvang ze allemaal gastvrij
Zelfs als er een menigte verdriet binnenstormt
die met geweld je hele huisraad kort en klein slaat
Behandel elke gast met eerbied
Misschien komt hij de boel ontruimen
Om plaats te maken voor iets nieuws
De donkere gedachte, de schaamte, het venijn
Ontmoet ze bij de voordeur met een brede grijns
En vraag ze om er bij te komen zitten
Wees blij met iedereen die langs komt
De hemel heeft ze stuk voor stuk gestuurd
Om jou als raadgever te dienen.
Bron: Maulana Jelaluddin Rumi, Perzisch dichter 1207-1273
Emoties toestaan
Oefening baart kunst. Wat hieronder beschreven staat, klinkt misschien abstract en moeilijk voor jou, omdat je het niet gewend bent. Het is echter door te doen en door te ervaren, dat je kan merken wat het voor jou kan betekenen. Ga dus maar eens experimenteren. Kan je hier hulp bij gebruiken? Neem dan zeker contact met me op.
In de eerste plaats is het belangrijk dat tijdens consultaties in de praktijk alle emoties ruimte krijgen. Dat betekent dat ik jou niet ga troosten of proberen te sussen, maar juist probeer om samen met jou bij de emotie te blijven. Zo hoop ik dat je alvast kan ervaren dat je de emotie wel kan dragen. Emoties waar je tegen vecht zijn immers een stuk intenser dan degene die je vanzelf laat wegebben. Alsof het een golf is, die op een bepaald moment een hoogtepunt bereikt en dan weer afneemt in kracht.
Om jezelf te leren emoties toe te staan, is het enerzijds belangrijk dat je (opnieuw) leert voelen wat er in je lijf gebeurt. We kunnen soms nog wel vrij gemakkelijk praten over emoties, door heel “hoofdelijk” te worden, maar ze toelaten in je lijf, dat is soms nog een ander paar mouwen. Ga eens observeren wat er werkelijk gebeurt in je lichaam.
Waar in je lichaam voel je deze emotie? Kan je opmerken of je bijvoorbeeld bepaalde spieren opspant? Merk je ergens een trilling of kloppend gevoel? Stel dat het een bepaalde vorm had, welke vorm zou dat dan zijn? Merk op wat er allemaal door je heen gaat terwijl je dit doet. Als je gedachten met je aan de haal gaan, probeer er dan niet op in te gaan. Breng je aandacht terug naar het gevoel.
Lichamelijk gevoel observeren en onderzoeken haalt heel wat scherpte weg en leert je dat het hebben van deze emotie op zich geen enkel gevaar met zich meebrengt. Zo kan je ook opmerken dat de intensiteit langzaam afneemt. Als het toch lijkt alsof je overspoeld wordt door de emoties, focus je dan op je ademhaling en probeer voorzichtig toch bij het gevoel te blijven.
Rond dit soort oefening af door je terug te richten op het hier en nu. Merk dat je meer kan opmerken in je lichaam dan enkel maar dat ene gevoel. Merk dat je geluiden kan horen: in de kamer, buiten op straat, … Kijk rond en probeer bijvoorbeeld een voorwerp tot in detail te bestuderen, alsof je het nog nooit eerder zag.
Anderzijds kan het helpen om de emoties wel proberen te benoemen, maar er geen oordeel aan te verbinden. Je kan in gedachten zeggen “dit is boosheid” of “ik voel verdriet”, zonder te proberen er iets aan te veranderen. Je kan in gedachten deze emotie benoemen, maar het is ook heel krachtig als je leert er over te praten met je omgeving. Zeker als je kinderen hebt, geef je hen een cadeau door emoties bespreekbaar te maken.
Wees moedig, maar ook mild voor jezelf. Het kan helpen om je hand op je hart te leggen als teken van zelfcompassie.
Je kan de golven niet tegenhouden,
maar je kan wel leren surfen.
Merk je dat dit artikel het één en ander losmaakt bij jou? Stuur me even een mail.
Lees ook de andere artikels over emo-eten
Extra ondersteuning nodig?
